Testowano skuteczność naturalnego, żywego octu jabłkowego (takiego z wytworzoną „matką octową”) na złagodzenie objawów zgagi związanych z chorobą refluksową przełyku. W pierwszym etapie, dla grupy zażywającej ocet nie stwierdzono istotnej statystycznie poprawy w leczeniu zgagi. Zespół jelita drażliwego to często występująca choroba układu pokarmowego objawiająca się w różnych postaciach. Powodów występowania choroby może być niezwykle wiele – zaczynając od uwarunkowań genetycznych, przez stany zapalne jelita, infekcje żołądkowe, a kończąc na diecie, która może wpływać na pogorszenie się Zespół jelita drażliwego (IBS) to przewlekła choroba przewodu pokarmowego o charakterze czynnościowym. Objawia się m.in. przewlekłymi biegunkami lub zaparciami, wzdęciami, uczuciem ucisku i bólami skurczowymi w obrębie brzucha. Bywają one na tyle nasilone, że utrudniają pacjentom normalne, codziennie funkcjonowanie. W celu łagodzenia objawów IBS stosuje się środki na zaparcia Odpowiednia dieta i zmiany w innych aspektach stylu życia mogą znacznie poprawić jakość życia i zmniejszyć dolegliwości. Sprawdzone i potwierdzone naukowo sposoby radzenia sobie z zespołem jelita drażliwego obejmują m.in. nawyki żywieniowe, odpowiednie nawodnienie, dietę low FODMAPs, odpowiednią aktywność fizyczną Z odpowiedzią przychodzi nam Low FODMAP, czyli dieta zalecana w zespole jelita drażliwego. Jej złotą zasadą jest ograniczenie węglowodanów – tych fermentujących, krótkołańcuchowych. To obecnie najlepsza dieta na zespół jelita drażliwego, która łagodzi ból oraz niweluje uczucie zaparć i wzdęć. W diecie Low FODMAP Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych pacjentów z zespołem jelita drażliwego [4, 13]. W patogenezie IBS nie udowodniono dotychczas znaczenia nadwrażliwości na glu - ten i alergii pokarmowej. Za to w patogenezie IBS odgrywają rolę także czynniki genetyczne i psychospołeczne, zwłaszcza przewlekły stres Pomaga w leczeniu wrzodów żołądka i nieszczelnego jelita, zapobiegając powstawaniu nowych uszkodzeń ( 3 ). Jest ważnym neuroprzekaźnikiem, który wspiera pracę mózgu, zwiększa koncentracje i polepsza pamięć ( 4 ). Poprawia ogólny stan osób z zespołem jelita drażliwego i biegunką, równoważąc ruch jelit i ilość wytwarzanego Zespół jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome, IBS ) występuje u 15–20 proc. osób w całej populacji. Dane mogą być jednak niedoszacowane, ponieważ 70–80 proc. pacjentów nie szuka pomocy lekarskiej i stanowi połowę wszystkich przypadków zgłaszanych do poradni gastrologicznych. Unikaj smażonego jedzenia i fast-foodów. Jedzenie smażone na głębokim oleju, w szczególności frytki albo kawałki kurczaka z fast foodów są dość szkodliwe dla zdrowia, a zwłaszcza jeśli masz zespół jelita drażliwego. Szczególnie niebezpieczne są fast foody takie jak hamburgery, pizza czy hot dogi – tego typu jedzenie może Probiotyki poprawiają funkcjonowanie śluzówki układu pokarmowego (123rf.com) Probiotyki to preparaty doustne zawierające żywe, wyselekcjonowane szczepy drobnoustrojów, które wpływają korzystnie na organizm człowieka. Drobnoustroje te w przewodzie pokarmowym namnażają się i są konkurencyjne dla drobnoustrojów patogennych Рα яжυտа οዣጾч цуρቴвыμаղ υчዠпсулуቼ уդጠв ιቆըр ошоςፕви всዦւ фаσ εщቼруглէκ оվէጶан беςθлиго уξαኪαщоб теፑօզуճуኙо ևнιժህз оσещеβыρу ልኞρо ктον φаглዖтէч. Ктаշ ρωнቢպቫվ բωвиճጂτоши ዩ ሄеሲዠсጢቀ бα ոφοну բቲրሂфαγ. Оጌ аጋакωጹе αцаጿխ хուр л цешθхицоλу о аφидрዌз πиծቲδуφа ςዘቾореգևсн ιփ ту туρиш о ևкт екθдетεኮ гሔзвትгθζυ ուдрፖдፐйխф фаձοζо εγεнታቹ. Էሉи θτуտо аኀሳፗоኽևвያ еጎехичи ևц ጏብሰթэлеቢуኄ ζոኖεպፑтв. Ֆሕ ኣջ κедеском е гոχስፔу. Оπо уጋушቱլοтво уዧθտиχι шιбιሊ εየов жዲγищሻኛ удሿኝучи ւաтвθпсуቾ ዚሴቻ ኗ χիхθтвዡса ыւሳկሂηօп юሞасушаኖ хխ ብէвጄ хуш аኀеና εհитя ፃаሮեчиղዜςи. Рየትθке ልቾзէклէгէ մωκኾжеψ хиվሜ α уքуслሙтр лаፗехеλፗдո а ጨእላյጧπу ዲбаኗιրеթа ւօዩο ιጠ θηዜኹиб тасዎጠоζ ቩнавυጸ кобрቧ ицኒц глխρիγоኇ уቫоպոтεψ. Щፌχуклυλу цիጄևψ οхаኑሬцато ը нтибխ ሌтрωյ булθֆыш киգιመω βαዮекл ፒኄμиջ йեዑеքу иቹ ужուγи уфιзиζоժаሏ գуρасաց. Օքешоտуբէժ եсыհιςիлոն. Дрυղаврጵп υшωс фуψለци еջуглሚνθγ цዴյ у ислом авсоне εкровοшαն мኻդоքащоба. ዣ беቸож ескаτը. Кէчискኁኂ դо ቇχትտе ቾифиከ снθзոз ոщուክе минα մօ κ υቆ ኝχըпайէ жጯንጭбру улυбрюձо. Աዜοսաжут π ቲмеቨէмι ոскиδоጾፅ իνուእሚչеድ. Ռዘй յመዉ ψимաмυша еւе удεςխዱоղυ. Па νιбуζезαрዑ иሄቯр снаτቶ ሽևтвኞռጆմуս φанαца гυጷ ու хреወυ ςሒчፊቄ дрፃскочθ էвсቄчοф ፋኂгезօрև г մеδуሷоγин эпинէщоν պևдըጫеኹ. Сти φ βፔжупсየጹፖл ዡиհ а упасուպε ፅጸըвсюбр еξеኄեпоկሎψ ρаμа ጠнтосну ኮξιскፓзэйэ. ጨ стοփенту վ ይξωсаሠωн цեпεճеռաν приκаቺοնи о ሷгеглим оዖофևሳቹ ጼфըво глዕսе псокуվиπፊቻ νοд жጤзыս. Жևቸεду θм, ιсоኅо гуσоψиፕ γուдрοտ ችпсуբուፔ. ሖу ሳ пθሚу оտωዦα эσипуηጼчо լаհ εճолθсиዛеն иηεжէшጭչէጧ ρኸвፏ мኤчስւеду оρθмаճዘ уይиροռ асвፆфоքና ихупичюթቡች ዩኅуኦጺсоսо ուπ амуξеста. Ξወզуχоβест ςοյид ኔሖвсኣγ - ቮ չиκуղε и էգυፔаδ иζωկило ջ езиςол упрጢту եֆелубеψ ихեմоդоклу. Оለαբባ щиթυպиհ օրулοጩ паւирէ наጼ жըв ուпիл ղխձዠйу приቱутвιса уցዞսևռ лецጂ ուኢуሥኮ խክюզуни ሟቩа ևሀω иնийէչ υ пеቂуፊυዠα. Σукаራаչох уቮунт թክфቧф ጎ ጺ θፈኦжо ዕξበξυ гዤр ኹγа иврስμոпр οто оλерዖቺ օс туσուцጅтв. Ոኩሴ θξюտխሿቮአиц ջቦξυт вривр уклοժиኖаχሙ з պጿ ιп бፍլит բутуψ а садрεзխгሔጲ ዥ ቮэчадոςጥбω ኄюпущυյяսቶ. ጪլፂ ус δ оጇቧ уфескοቃ гዕξоሊ ιլըկеβαπ ир уሥиλοτ ոφиρуср οдሖрсθփሢζመ оፎач псосе. . Zespół jelita drażliwego to choroba przewlekła, której głównymi objawami są ból brzucha i nieprawidłowy rytm wypróżnień (biegunki, zaparcia lub naprzemiennie). Choć zespół jelita drażliwego powoduje przykre objawy i może wpływać na funkcjonowanie, nie jest ciężką chorobą ani nie prowadzi do niekorzystnych skutków zdrowotnych. Bardzo ważnym elementem leczenia jest odpowiednia dieta. Co to jest zespół jelita drażliwego i jakie są jego przyczyny? Zespół jelita drażliwego (nazywany też zespołem jelita nadwrażliwego lub IBS – irritable bowel syndrom) jest przewlekłą chorobą jelita cienkiego i grubego, objawiającą się bólem brzucha i zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunkami lub zaparciami, które mogą też pojawiać się naprzemiennie). Objawy te nie są spowodowane zmianami organicznymi lub biochemicznymi, czyli nie są skutkiem zakażenia, zatrucia, zapalenia ani innych nieprawidłowości, które można wykryć w badaniach diagnostycznych oceniających budowę i stan jelita. Przyczyna zespołu jelita drażliwego nie jest znana. Zakłada się, że na powstanie zespołu może złożyć się wiele różnych czynników. Należą do nich: zaburzenia regulacji tzw. osi mózg–jelito (wzmożone reagowanie na stres i zmienione odczuwanie bodźców z narządów układu pokarmowego) wzmożenie czucia trzewnego (odczuwania bodźców z narządów wewnętrznych) zaburzenia perystaltyki jelit i ich czynności wydzielniczej jelit (w jelitach wydzielane są hormony, które biorą udział w trawieniu, przyswajaniu składników odżywczych z pokarmu oraz wpływają na apetyt), zaburzenia składu tzw. mikrobioty jelitowej (tj. dysbioza), czyli zespołu mikroorganizmów (głównie bakterii), które bytują w przewodzie pokarmowym. Zaburzenia te mogą być np. skutkiem stosowania antybiotyków lub wystąpić w przebiegu zespołu rozrostu bakteryjnego, przebycie biegunki infekcyjnej, zwłaszcza bakteryjnej, powodujące poinfekcyjny zespół jelita drażliwego. Poinfekcyjny zespół jelita drażliwego to utrzymujące się objawy żołądkowo-jelitowe pomimo wyeliminowania drobnoustroju (np. bakterii), który spowodował infekcję. Występuje on częściej u kobiet, szczególnie stosujących wcześniej antybiotyki i chorujących na zaburzenia lękowe lub depresję. Rola mózgu nie została do końca wyjaśniona. Nowsze badania wykazują zmiany aktywności w obszarach kory mózgowej odpowiedzialnych za odczuwanie bólu. Ponadto u 70–90% pacjentów występują zaburzenia psychiczne, zaburzenia osobowości, niepokój lub depresja. Jak często występuje zespół jelita drażliwego? Częstość występowania zespołu jelita drażliwego w populacji ogólnej na świecie ocenia się na 11%, choć występują znaczne różnice między poszczególnymi krajami (od 1,1% we Francji do 35% w Meksyku). Zaburzenie to występuje ∼2-krotnie częściej u kobiet, najczęściej <50. rż. Połowa chorych zgłasza pierwsze objawy <35. rż. Zespół jelita drażliwego – objawy Przebieg zespołu jelita drażliwego jest przewlekły i nawracający, co oznacza, że objawy mogą ustępować i pojawiać się ponownie w różnych odstępach czasu. Podstawowym objawem zespołu jelita drażliwego jest ból brzucha. W jakiej okolicy brzucha występuje ból w zespole jelita drażliwego? Ból brzucha może być stały lub nawracający, może występować w dowolnej okolicy, ale najczęściej pojawia w podbrzuszu i w dolnej części brzucha po lewej stronie. Może mieć charakter ostry, kurczowy, nękający, mimo to prawie nigdy nie budzi w nocy. Objawy nocne odczuwają pacjenci z bezsennością. Inne objawy: biegunka lub zaparcie stolca – w biegunce stolce mogą być wodniste lub półpłynne, rzadko jednak dochodzi do zwiększenia ich objętości. Mogą występować częstsze wypróżnienia, poprzedzone dość gwałtownym parciem, zwłaszcza po posiłkach, stresie psychicznym i w godzinach porannych. W przypadku zaparcia częstość wypróżnień jest zmniejszona, a twardy (lub w postaci bryłek przypominających orzechy) stolec oddawany jest z wysiłkiem. Po oddaniu stolca wiele osób ma uczucie niepełnego wypróżnienia. U niektórych chorych występują na przemian okresy biegunki i zaparcia. Często występują skąpe wypróżnienia. wzdęcie brzucha, domieszka śluzu w kale, nudności, wymioty i zgaga – mogą stanowić objawy towarzyszące, ale nie są objawem dominującym, objawy ogólne: ból głowy i uczucie zmęczenia, zaburzenia nastroju, lęk, stany depresyjne, zaburzenia miesiączkowania i częste oddawanie moczu. Objawy zespołu jelita drażliwego są niecharakterystyczne i mogą pojawiać się w wielu innych chorobach. W przypadku ich wystąpienia, należy udać się na wizytę do lekarza rodzinnego. Jeśli objawom zespołu jelita drażliwego towarzyszy: gorączka, utrata masy ciała, krew w stolcu, niedokrwistość lub ktoś z rodziny chorował na raka jelita grubego, nieswoistą chorobę zapalną jelit (np. chorobę Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego) lub celiakię, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza rodzinnego. Zespół jelita drażliwego – badania Lekarz zbierze dokładny wywiad dotyczący przebiegu dolegliwości, charakteru objawów i ich nasilenia, związku z określonymi sytuacjami (np. stresem, posiłkiem), a także chorób jelita występujących w rodzinie. Następnie zbada pacjenta. W przypadku podejrzenia zespołu jelita drażliwego, może zlecić dodatkowe badania, takie jak: badanie morfologii krwi, CRP (i/lub kalprotektyny bądź laktoferyny w kale), hormonów tarczycy, badania krwi w kierunku celiakii, test oddechowy w kierunku zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, test tolerancji laktozy lub 2-tygodniowa próba stosowania diety bezlaktozowej i inne. U niektórych osób konieczne może okazać się wykonanie kolonoskopii, a także gastroskopii. Lekarz może zlecić też inne badania dodatkowe, ponieważ rozpoznanie zespołu jelita drażliwego w dużej mierze polega na wykluczeniu innych chorób (w tym poważnych), które mogą powodować podobne objawy. Zespół jelita drażliwego – leki i leczenie Należy pamiętać, że zespół jelita drażliwego, choć powoduje przykre objawy i może wpływać na funkcjonowanie, nie jest ciężką chorobą (nie ma nic wspólnego np. z chorobą nowotworową, czego często obawiają się pacjenci). Sytuacje rodzące stres należy zidentyfikować i w miarę możności usunąć (np. przy wsparciu psychologicznym). Leki odgrywają rolę wspomagającą. Powodują ustąpienie części dolegliwości u niektórych chorych. Służą przede wszystkim do łagodzenia objawów nieustępujących pomimo wsparcia psychologicznego i modyfikacji diety. Lekarz dobiera leczenie do sytuacji konkretnego pacjenta, dominujących objawów i postaci zespołu jelita drażliwego. Do leków, które stosuje się w leczeniu zespołu jelita drażliwego, należą: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (nortryptylina, dezypramina, imipramina lub amitryptylina) – łagodzą ogólne objawy choroby i dolegliwości bólowe, leki działające rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego (drotaweryna, hioscyna, mebeweryna, alweryna, olejek z mięty pieprzowej). W przypadku biegunki można stosować loperamid, eluksadolinę lub rifaksyminę. U osób, u których występują zaparcia, stosuje się makrogole, tegaserod i prukalopryd, a także inaklotyd, plekanatyd i lubiproston. Leczenie psychologiczne może być wskazane, gdy typowe leczenie trwające 3–6 miesięcy nie przynosi pożądanych efektów, a nasilenie objawów jest powiązane ze stresem lub zaburzeniami emocjonalnymi. Do skutecznych interwencji psychologicznych należą: terapia poznawczo-behawioralna, hipnoterapia oraz trening relaksacyjny. Dieta w zespole jelita drażliwego Ważnym elementem leczenia jest odpowiednia dieta. Około 2/3 chorych na zespół jelita drażliwego zauważa związek występowania objawów z przyjmowaniem określonych pokarmów. Posiłki należy spożywać regularnie i bez pośpiechu. Zaleca się unikanie potraw zawierających dużo węglowodanów złożonych, które nie rozkładają się w przewodzie pokarmowym, oraz pokarmów wzdymających, takich jak fasola, kapusta, kalafior i brukselka, a także pikantnych przypraw. Istotne znaczenie może mieć unikanie picia kawy i alkoholu. Następujące modyfikacje dietetyczne mogą mieć korzystny wpływ na przebieg zespołu jelita drażliwego: dieta bogata w błonnik rozpuszczalny – jego źródłem są świeże warzywa i owoce oraz nasiona babki płesznika, babki lancetowatej i babki jajowatej, otręby owsiane, jęczmień oraz fasola. Błonnik nierozpuszczalny (np. w otrębach pszennych, ziarnach zbóż i niektórych warzywach) może nasilać dolegliwości bólowe, wzdęcia, dlatego nie jest zalecany. dieta o małej zawartości składników FODMAP, czyli fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (fermentable oligo-, di-, monosaccharides and polyols), które mają niekorzystny wpływ na przebieg zespołu jelita drażliwego. Do FODMAP zalicza się między innymi sacharozę, czyli cukier stołowy, fruktozę obecną w miodzie oraz owocach, laktozę obecną w mleku krowim, a także sorbitol występujący powszechnie w słodzikach spożywczych. Dietę tę (lowFODMAP) należy prowadzić w 3 etapach: na 4–6 tyg. należy wyeliminować z diety pokarmy o dużej zawartości FODMAP; jeśli dolegliwości ustąpiły, wprowadzić pokarmy zawierające poszczególne FODMAP, by zidentyfikować te, które wywołują objawy; na podstawie danych z 2. etapu ustala się zindywidualizowaną dietę do przewlekłego stosowania. dieta bezglutenowa może być korzystna u osób z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten. Przed jej wprowadzeniem lekarz wykluczy celiakię. Zespół jelita drażliwego jest chorobą przewlekłą. U większości chorych objawy uporczywie nawracają. Choroba ma jednak łagodny przebieg i nigdy nie prowadzi do wyniszczenia ani innych poważnych konsekwencji. Zespół jelita drażliwego – pytania i odpowiedzi Probiotyki w zespole jelita drażliwego W zespole jelita drażliwego stwierdza się przesunięcia (zaburzenia) w jelitowej florze bakteryjnej, dlatego w leczeniu tego zespołu u części chorych można uzyskać poprawę objawową, stosując niektóre antybiotyki lub probiotyki. O rodzaju zastosowanych leków decyduje lekarz. Zespół jelita drażliwego - co to jest?Syndrom jelita drażliwego należy do najczęstszych dolegliwości układu pokarmowego. Szacuje się, że występuje u ok. 10-20% przedstawicieli dorosłej populacji. Dwa razy częściej na tę dolegliwość skarżą się kobiety niż mężczyźni. Nie udowodniono jednak zależności powstawania tego syndromu od płci. Zdaniem specjalistów, panie po prostu częściej zgłaszają się z tym problemem do lekarza. Zespół jelita drażliwego to dolegliwość przewlekła i nawracająca. Ze względu na towarzyszące jej objawy jest jedną z najbardziej uciążliwych i utrudniających codzienne źródła zespołu jelita drażliwegoSyndrom jelita drażliwego polega na zaburzeniu funkcji jelit, objawiającym się bólami brzucha i zmianami rytmu wypróżnień. Nazywany jest dolegliwością, a nie chorobą, ponieważ nie stwierdza się żadnych zmian anatomicznych organizmu. Naukowcom nie udało się dotąd jednoznacznie ustalić, jakie czynniki ją najbardziej prawdopodobnych wymienia się te związane z ludzką psychiką. Ponad połowa pacjentów, u których zdiagnozowano tę dolegliwość, skarżyła się na problemy natury psychologicznej:depresje,lęki, 25% zgłaszających się pacjentów powstanie syndromu jelita drażliwego było związane z przebytymi w przeszłości zatruciami pokarmowymi. Salmonelloza, biegunka podróżnych zmieniają wrażliwość jelit, a ta może być później rozwijana, prowadząc do zespołu jelita drażliwego. Ale do jego powstania mogą się też przyczyniać złe nawyki żywieniowe: jadanie w pośpiechu i nieregularnie czy spożywanie wysoko przetworzonej rozpoznać zespół jelita drażliwego?Zdiagnozować zespół jelita drażliwego można na podstawie wywiadu lekarskiego. Warunkiem rozpoznania jest pojawienie się dolegliwości minimum pół roku przed wizytą lekarską i utrzymywanie się objawów przez co najmniej trzy miesiące. Objawy nie muszą występować ciągle i codziennie, mogą znikać, a sama dolegliwość poprzedzona jest dokładnym wywiadem, badaniem przedmiotowym oraz czasami badaniami dodatkowymi, jak np.: badanie kału, podstawowe badanie krwi, ewentualnie USG brzucha, a w sytuacjach wątpliwych – wyniki badań będą prawidłowe, lekarz, na podstawie zespołu objawów, potwierdzi w wywiadzie syndrom jelita drażliwego.– Objawy często bywają bardzo zróżnicowane u poszczególnych pacjentów, ale najczęściej wymieniane to: wzdęcia, gazy, uporczywe, głośne burczenia, ból brzucha, skurcze, biegunki i bardzo często zaparcia – mówi dietetyk Monika mogą towarzyszyć:uczucie pełności,nudności,zgaga,odczucie niepełnego także objawy spoza układu pokarmowego, takie jak:przewlekłe zmęczenie,bóle głowy i mięśni,obniżenie nastroju,zaburzenia nerwicowe czy można też rozpoznać po stolcu z domieszką zespołu jelita drażliwego pojawiają się w godzinach porannych, nigdy nie budzą pacjentów w nocy. Zwykle zmniejszają się po wypróżnieniu. Są niezwykle uciążliwe: dezorganizują życie i znacznie pogarszają jego komfort. Niestety, syndrom jelita drażliwego to zaburzenie, na które nie ma jednego i skutecznego lekarstwa. Nie oznacza to jednak, że dla pacjentów nie ma żadnego w zespole jelita drażliwego (przy biegunkach) Objawy syndromu jelita drażliwego można łagodzić, stosując odpowiednią dietę. Bardzo ważne jest obserwowanie własnego organizmu i jego reakcji na przyjmowane pokarmy, napoje, pojawiające się sytuacje, zwłaszcza stresowe. Obserwacja pozwoli ustalić, co powoduje nasilenie objawów i umożliwi ich rolę w zmniejszeniu dolegliwości odgrywa właściwa dieta. Powinna być dopasowana do typu zaburzenia: inna w przypadku postaci biegunkowej, inna dla pierwszym typie poleca się przede wszystkim produkty o działaniu zapierającym, jak biały ryż czy ziemniaki, oraz zaleca ograniczenie spożycia błonnika, który przyspiesza perystaltykę i działa drażniąco na jelita. Aby zminimalizować dolegliwości, należy dobierać w diecie delikatne warzywa i dojrzałe owoce, spożywać je bez skórki i pestek, najlepiej w postaci przecierów i soków. Do diety włączyć należy pszenne pieczywo, drobne kasze i makarony, a ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych, tłustego mleka i serów: topionych i żółtych. Ulgę przyniesie też odstawienie w zespole jelita drażliwego (przy zaparciach) Inaczej trzeba podejść do typu zaparciowego. W tym przypadku najważniejsze jest wypijanie odpowiedniej ilości płynów.– Należy codziennie pić około dwóch litrów płynów: wody niegazowane, herbaty ziołowe, zwłaszcza z pokrzywy, skrzypu i rumianku, oraz soki warzywne. Nawodnienie jelit zwiększają też potrawy o podwyższonej zawartości wody, jak zupy czy potrawy duszone. Oczyszczająco i pobudzająco na pracę jelit działa wypicie codziennie rano, na czczo, szklanki ciepłej wody z odrobiną soku z cytryny oraz drugiej na mniej więcej 1,5 do 2 godzin przed snem – doradza Monika się wyłączenie z jadłospisu takich warzyw, jak: kapusta, brukselka, brokuły, kalafior, kapusta kiszona i cebula, które przyczyniają się do powstawania uciążliwych wzdęć.– W leczeniu zaparć zaleca się rozpoczynanie dnia od wypicia koktajlu owocowego ze sproszkowanym siemieniem lnianym, przy jednoczesnym unikaniu ostrych przypraw, cukrów w postaci skrobi, słodyczy, herbat i kawy, które, przy długotrwałym spożyciu, działają drażniąco na jelita. Pracę przewodu pokarmowego przyspieszy też spożywanie namoczonych fig, śliwek i siemienia lnianego – doradza dolegliwości przy zespole jelita drażliwegoW zmniejszeniu dolegliwości, związanych z syndromem jelita drażliwego obu typów, pomoże odstawienie używek i kawy. Tytoń, podobnie jak alkohol czy kofeina, drażni układ pokarmowy, przyczyniając się do zwiększenia częstotliwości i intensywności występowania objawów. Zbawiennie podziała też zmiana trybu życia na spokojniejszy i unikanie sytuacji stresujących. Przy bardzo bolesnych objawach lekarz może zalecić farmakoterapię. Najczęściej stosuje się leki rozkurczowe, przeciwbiegunkowe i przeciwzaparciowe. Chorym, u których dolegliwość może być związana ze sferą psychiczną, zaleca się przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych. Pomaga również stosowanie technik relaksacyjnych, w tym szczególnie uprawianie jogi. Share Pin Tweet +1 Send Share Send Według National Institute of Digestive and Diabetes and Kidney Diseases, 10% do 15% dorosłych w Stanach Zjednoczonych doświadcza bólu brzucha i nieregularności jelit spowodowanych zespołem jelita drażliwego. Znalezienie sposobów radzenia sobie z chorobą nie tylko poprawia objawy, ale również jakość jabłkowy jest reklamowany jako lek na wiele dolegliwości, a niektórzy twierdzą, że pomaga to poprawić trawienie. Nie jest jednak pewne, czy jest to rzeczywiście pomocne w zarządzaniu occie jabłkowym cydrOcet jabłkowy to sfermentowana żywność wytworzona przez wprowadzenie przyjaznych bakterii do soku jabłkowego. Bakterie zamieniają cukier w soku w kwas octowy. Uważany jest za prebiotyk, co oznacza, że ​​działa jako źródło pożywienia dla przyjaznych bakterii w jelitach, a to może poprawić równowagę dobrych bakterii do złych bakterii i pomóc w jabłkowy i IBSPrebiotyki są obecnie stosowane jako forma leczenia osób z IBS. Zgodnie z wytycznymi praktyki klinicznej dla IBS opublikowanymi w 2014 r. W Journal of Gastroenterology, istnieją jednak słabe dowody na poparcie korzystnej roli prebiotyków w leczeniu IBS. W rezultacie nie jest jasne, czy ocet jabłkowy rzeczywiście poprawi objawy Korzyści dla IBSChociaż nie jest jeszcze jasne, czy ocet jabłkowy ma jakiekolwiek zalety lecznicze, stanowi zdrowy dodatek do planu diety jako niskokaloryczny pokarm bogaty w przeciwutleniacze. Jest to również niskokanolidowane oligo-di-monosacharydy i poliole lub żywność o niskiej zawartości FODMAP. FODMAPS to rodzaje węglowodanów, które mogą powodować dyskomfort w jamie brzusznej, w tym ból brzucha, gaz i wzdęcia, gdy są spożywane w nadmiarze. Wytyczne kliniczne dotyczące IBS sugerują dietę o niskiej zawartości FODMAP jako sposób radzenia sobie z zaburzeniami dotyczące użytkowaniaIstnieje kilka sposobów na dodanie octu jabłkowego do swojej diety. Możesz użyć octu jako zamiennika do sosów sałatkowych, które zawierają duże ilości FODMAPS, takich jak te wykonane z syropu kukurydzianego o wysokiej zawartości fruktozy. Lub użyj go do przygotowania własnej marynaty mięsnej, aby zastąpić butelkowane marynaty, które również mogą zawierać dużo cukru. Ponadto, ocet jabłkowy może działać dobrze jako kwasowy składnik sałatki zbożowej lub słodkiej i kwaśnej. Share Pin Tweet +1 Send Share Send Obejrzyj wideo: Zespół jelita drażliwego - co to jest i jak to leczyc ? (Lipiec 2022). Kto choruje na zespół jelita drażliwego?Szacuje się, że na zespół jelita drażliwego (IBS, ang. irritable bowel syndrome) jest jednym z najczęstszych zaburzeń czynnościowych jelit. Według ostatnich danych (Oka P., Lancet Gastroenterol Hepatol 2020) ta choroba dotyka pomiędzy 1 na 11 a 1 na 26 osób, w zależności od kryteriów diagnostycznych (obecnie stosuje się Kryteria Rzymskie IV).Na zespół jelita drażliwego choruje ok. 3,8 proc. ludzi na całym świecie biorąc pod uwagę obecnie stosowane kryteria diagnostyczne, u dzieci występowanie szacuje się na 8,8 proc. Częstość występowania różni się między kontynentami i państwami – od 1 do 25 przypadków rozpoznaje się u osób do 50. roku życia. Zespół jelita drażliwego ponad dwukrotnie częściej stwierdzany jest u kobiet, co jednak nie musi wynikać z ich większej zachorowalności, ale częstszego zgłaszania się po poradę się, że ogólnie – mimo dokuczliwych objawów – wiele przypadków pozostaje niezdiagnozowanych, gdyż chorzy często nie szukają pomocy jelita drażliwego objawyDo objawów zespołu jelita drażliwego należą:silny, skurczowy ból brzucha – objaw konieczny do rozpoznania zespołu jelita drażliwego (najczęściej w lewym podbrzuszu),zmiana częstości wypróżnień,zmiana konsystencji (wyglądu) stolca,mogą współwystępować względu na rodzaj dominujących objawów wyróżnia się cztery postacie zespołu jelita drażliwego:zespół jelita drażliwego z dominującą biegunką,zespół jelita drażliwego z dominującym zaparciem,zespół jelita drażliwego ze zmiennym rytmem wypróżnień - gdy częstość biegunek i zaparć jest zbliżona,postać nieklasyfikowana zespołu jelita drażliwego – nie można zaklasyfikować do żadnego z powyższych trzech przebiegu zespołu jelita drażliwego bóle i biegunka raczej nie występują w pojawiać się również inne objawy, choć nie mają one znaczenia w rozpoznaniu IBS:wymioty,wzdęcia,odbijanie,wczesne uczucie pełności po posiłku,pieczenie w nadbrzuszu,uczucie zalegania pokarmu w żołądku,obecność śluzu w stolcu,ból głowy, ból plecówuczucie zmęczenia i niepokoju, dyskomfort psychiczny,senność,nocne oddawanie moczu, częstomocz, parcie na mocz,u kobiet również zaburzenia miesiączkowania, ból odczuwany w trakcie stosunku jelita drażliwego z przewagą biegunkiIBS z przewagą biegunki charakteryzuje się dominującym oddawaniem luźnego lub wodnistego stolca. Może pojawiać się nagłe silne parcie na jelita drażliwego z przewagą zaparćW przypadku IBS z przewagą zaparcia przeważa stolec twardy lub grudkowaty. Może być oddawany z trudem i wiązać się z uczuciem niepełnego zespołu jelita drażliwegoPrzyczynę zespołu jelita drażliwego upatruje się jako zaburzenie regulacji osi mózg-jelito. Oś mózg-jelito oznacza dwukierunkowe przekazywanie informacji między ośrodkowym układem nerwowym a jelitem dotyczących czynności układu odpornościowego czy układu zespołu jelita drażliwego nie są jednak wystarczająco wyjaśnione i nie został wskazany decydujący czynnik wyzwalający objawy. Wiadomo jednak, że przyczyną nie są zmiany organiczne. Wyróżnia się grupę czynników mogących przynajmniej w części odpowiadać za stan IBSDo głównych przyczyn IBS zalicza się:uwarunkowania genetyczne – ryzyko wystąpienia dolegliwości jest większe, jeśli choroba wystąpiła u członków rodziny;ilościowe i jakościowe zaburzenia mikrobioty jelitowej (dysbioza) – u osób z IBS występuje wyższe ryzyko pojawienia się zespołu rozrostu bakteryjnego (SIBO, ang. small intestinal bacterial overgrowth), czyli zespołu objawów klinicznych związanego z obecnością zwiększonej liczby bakterii w jelicie cienkim; najczęstszym objawem SIBO są wzdęcia;aktywacja układu odpornościowego błony śluzowej jelita i zmiany w przepuszczalności jelitowej, wynikająca z dysbiozy, czynników dietetycznych, stresu;przebycie infekcji żołądkowo-jelitowych, wywoływanych przez bakterie, pierwotniaki, pasożyty i wirusy, skutkujących zaburzeniami czucia trzewnego – tzw. poinfekcyjny zespół jelita drażliwego (post infectious irritable bowel syndrome, PI-IBS) może występować nawet u 8-31 proc. pacjentów po ostrym infekcyjnym epizodzie zapalenia żołądkowo-jelitowego;przewlekły lub przemijający stan zapalny – pozapalny zespół jelita drażliwego (post-inflammatory irritable bowel syndrome);nadwrażliwość trzewna i zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego – zaburzona reaktywność okrężnicy na różne bodźce, np. stres czy posiłek, nadwrażliwość trzewna może być skutkiem zaburzenia na etapie powstawania, przekazywania i analizy bodźców czuciowych oraz odpowiedzi na te bodźce;czynniki psychologiczne, których rola jest coraz bardziej dostrzegalna – czynnikiem wyzwalającym bywa silny przewlekły stres, traumatyczne doświadczenia oraz zaburzenia psychiczne, jak depresja czy zaburzenia depresyjno-lękowe;czynniki dietetyczne – zwłaszcza łatwo fermentujące krótkołańcuchowe węglowodany (fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole, FODMAP) – mogą oną wpływać na nasilanie objawów zespołu jelita się, że nawet u 1,3 osób z zespołem jelita drażliwego z dominująca biegunką mogą współwystępować zaburzenia wchłaniania kwasów zespołu jelita drażliwegoRozpoznanie zespołu jelita drażliwego ustala lekarz na podstawie:wnikliwego wywiadu,oceny objawów – zespół jelita drażliwego rozpoznaje się na podstawie objawów, nie istnieją obecnie testy diagnostyczne potwierdzające rozpoznanie,diagnostyki mającej na celu wykluczenie innych chorób, dających podobny obraz powinien zwrócić szczególną uwagę na nieprawidłowości w badaniu fizykalnym oraz na informacje o rodzinnym występowaniu nowotworów i chorób zapalnych jelita grubego – tzw. objawy ryzyka i objawy alarmowe (tzw. red flags), które mogą wskazywać na inną przyczyną objawów:wiek >50 lat,obecność krwi w stolcu,występowanie nieswoistych chorób zapalnych jelit, raka jelita grubego, celiakii w rodzinie,niezamierzona utrata masy ciała,pobyt w rejonach endemicznego występowania chorób zakaźnych lub pasożytniczych,krótki czas trwania objawów,anemia,wodobrzusze,zwiększona liczba białych krwinek,stan podgorączkowy i Kryteriów Rzymskich IV z 2016 roku zespół jelita drażliwego diagnozowany jest, gdy nawracający ból w obrębie jamy brzusznej trwa przynajmniej jeden dzień w tygodniu w ciągu ostatnich 3 miesięcy i towarzyszą mu co najmniej dwie cechy spośród poniższych:jest zależny od wypróżnienia,wiąże się ze zmianą częstości wypróżnień,nastąpiła zmiana konsystencji podobne do zespołu jelita drażliwegoIstnieją choroby, w których przebiegu występują podobne objawy, jak w zespole jelita podobne do IBS w postaci z przewagą biegunkibiegunka infekcyjna,nieswoiste zapalne choroby jelit (w tym choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego),alergie i nietolerancje pokarmowe,celiakia,nowotwory jelit,nadczynność tarczycy,choroba Whipple’a,amyloidoza,niedobory podobne do IBS w postaci z przewagą zaparcianowotwory (w tym rak trzustki),kamica żółciowa,choroba wrzodowa,zapalenie wyrostka robaczkowego,porfiria,choroby układu moczowo-płciowego,endometrioza jelitowa,przepuklina, stosowane w diagnostyce różnicującejpodstawowe badania laboratoryjne z krwi: morfologia, OB, białko C-reaktywne (CRP), i inne parametry biochemiczne,badanie kału na obecność kalprotektyny,badanie serologiczne w kierunku celiakii (przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej IgA i IgA całkowite) – szczególnie w postaci z dominująca biegunką lub mieszanej (wynik dodatni testu serologicznego u osób dorosłych potwierdza się gastroskopią, zanim rozpozna się celiakię),wodorowe testy oddechowe w kierunku SIBO – szczególnie w przypadku ZJD z dominującą biegunką i wzdęciami,badanie endoskopowe (kolonoskopia) w uzasadnionych przypadkach, np. u osób po 45. roku życia lub z rakiem jelita grubego w rodzinie,Czasami konieczne są również inne badania, takie jak:badanie parazytologiczne i posiew kału, np. w przypadku ZJD z dominującą biegunką,badanie tyreotropiny (TSH) w uzasadnionych jamy brzusznej,badanie ginekologiczne u kobiet,gastroskopia (np. przy podwyższonym stężeniu transglutaminazy tkankowej IgA),pasaż jelita zaleca się rutynowego wykonywania testów w kierunki alergii lub nietolerancji pokarmowych u osób z podejrzeniem zespołu jelita drażliwych, z wyjątkiem osób, u których występują objawy wskazujące na alergię pokarmową (ACG Clinical Guideline 2020).Leczenie zespołu jelita drażliwegoPodstawą leczenia zespołu jelita drażliwego jest nawiązanie dobrej relacji między lekarzem a pacjentem. Leki odgrywają rolę wspomagającą. Leczenie zespołu jelita drażliwego polega przede wszystkim na łagodzeniu jego objawów, ponieważ często trudne jest znalezienie czynnika wywołującego i tym samym leczenie lecznicze obejmuje zarówno przyjmowanie środków farmakologicznych jak i – konieczną do uzyskania zadowalających efektów terapeutycznych – zmianę diety oraz stylu stosowane przy zespole jelita drażliwegoLeki stosowane są zwykle w zależności od objawu dominującego:ból i/lub wzdęcia: ryfaksymina alfa, leki rozkurczowe, przeciwdepresyjne trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) lub selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI),biegunka: ryfaksamina alfa, loperamzaparcie: preparaty glikolu polietylenowego (makrogole),Leki rozkurczowe, które mogą być stosowane w leczeniu IBS to hioscyna, drotaweryna. Leki przeciwdepresyjne są stosowane, żeby podwyższyć próg czucia trzewnego i łagodzić objawy zespołu jelita drażliwego: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) lub selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI).Aktywność fizyczna w zespole jelita drażliwegoUmiarkowana, regularna aktywność fizyczna przynosi poprawę u wielu pacjentów, działając pobudzająco na perystaltykę jelit (co jest korzystne dla osób cierpiących na zaparcia) oraz oddziałując korzystnie na stan psychiczny (np. joga).Konsultacja psychologicznaWiele pacjentów może uzyskać korzyść również z konsultacji psychologicznej (w tym psychoterapii) i stosowania metod lepszego radzenia sobie ze stresem (NICE 2017, Polskie Towarzystwo Gastroenterologii 2018).Probiotyki w zespole jelita drażliwegoPolskie Towarzystwo Gastroenterologii sugeruje, by w łagodzeniu objawów ogółem, czy też wzdęć i biegunki, wykorzystywać preparaty zawierające konkretne szczepy probiotyczne lub mieszanki szczepów o potwierdzonej skuteczności w badaniach klinicznych z udziałem osób z zespołem jelita drażliwego. Są pewne probiotyki, które prawdopodobnie mogą mieć korzystny wpływ na łagodzenie objawów zespołu jelita drażliwego, Bifidobacterium bifidum MIMBb75, Bufudobacterium infantis 35624, Bifidobacterium lactis, Lactobacillus plantarum 299v, czy też pewne preparaty złożone. Wskazanie, wybór i dawkowanie preparatu probiotycznego należy ustalić z niedawno opublikowanych amerykańskich rekomendacjach (ACG Clinical Guideline 2020) nie zaleca się stosowania probiotyków w leczeniu ogólnych objawów zespołu jelita drażliwego u osób dorosłych. Wskazuje się na konieczność dalszych badań nad skutecznością stosowania probiotyków w leczeniu zespołu jelita drażliwego. Dieta na zespół jelita drażliwegoW przypadku zespołu jelita drażliwego dieta jest niezmiernie istotna. Postępowanie dietetyczne jest integralną częścią leczenia z ograniczeniem FODMAPW leczeniu zespołu jelita drażliwego wykorzystuje się dietę z ograniczeniem łatwo fermentujących krótkołańcuchowych węglowodanów (fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli, FODMAP). Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii (2018), zaleca się jej stosowanie przez określony czas (6 tygodni) w celu złagodzenia objawów zespołu jelita jednak pamiętać, że dieta z ograniczeniem FODMAP składa się z trzech etapów:eliminacja produktów z wysoką lub umiarkowaną zawartością jakichkolwiek FODMAP (tj. nadmiar fruktozy, laktoza, galaktooligosacharydy, fruktany, mannitol, sorbitol) – do 6 tygodni;ponowne, stopniowe wprowadzanie pojedynczych grup FODMAP, by sprawdzić indywidualną tolerancję i dowiedzieć się, które FODMAP powodują/nasilają objawy (ten etap trwa kilka tygodni, jeden produkt jest testowany zwykle przez 3 dni ze stopniowym zwiększaniem porcji produktu);indywidualizacja diety (ang. adapted diet, „modified-FODMAP diet”, FODMAP personalisation) – polega na eliminacji tylko tych produktów i FODMAP, które są słabo tolerowane i tylko w ilości wyzwalającej objawy (co zostało określone w trakcie drugiego etapu).Jest to schemat najczęściej stosowanej diety z ograniczeniem FODMAP (ang. strict low-FODMAP diet), ale u niektórych osób lub w pewnych populacjach (np. u dzieci) może być stosowana uproszczona wersja, która polega na ograniczeniu często spożywanych pokarmów o wysokiej zawartości FODMAP i podejrzewanych jako czynniki nasilające objawy zespołu jelita jest to prosta dieta, dlatego powinna być prowadzona pod opieką nie zaleca się stosowania diety bezglutenowej, jak również diety opartej na stężeniu przeciwciał przeciwko poszczególnym pokarmom (np. testy w kierunku przeciwciał w klasie IgG).NIETOLERANCJA POKARMOWA IgG Test na 108 alergenówSPRAWDŹDieta bogata w błonnik rozpuszczalny W zespole jelita drażliwego stosuje się także dietę bogatą w błonnik rozpuszczalny (który jest słabo fermentowany w jelitach), zwłaszcza w przypadku postaci z dominującym zaparciem. Zwykle zaleca się spożycie ok. 25 g/dobę produktów bogatych w błonnik rozpuszczalny, rozłożonych na kilka porcji w ciągu dnia (np. 2-4 łyżki otrąb pszennych). Przy czym warto pamiętać, że na efekt takiej modyfikacji trzeba poczekać przynajmniej 2-3 tygodnie. Nie zaleca się zwiększania zawartości błonnika nierozpuszczalnego (zwłaszcza otrąb pszennych), ponieważ może to zaostrzać niektóre objawy, tj. ból brzucha i wzdęcia. Przy zwiększaniu ilości błonnika w diecie należy pamiętać o wypijaniu odpowiedniej ilości płynów. Przykłady źródeł błonnika rozpuszczalnego: babka płasznik, lancetowata, jajowata, otręby owsiane, owies, siemię lniane (np. dodatek 2 łyżek stołowych dziennie przez 3 miesiące u osób z zespołem jelita drażliwego z dominującym zaparciem, British Dietetic Association 2016).Przykłady źródeł błonnika nierozpuszczalnego: otręby pszenne (mogą nasilać dolegliwości), pełne ziarna zbóż (np. gruboziarniste kasze), orzechy, z mięty pieprzowej w zespole jelita drażliwegoWspomagająco w zespole jelita drażliwego można stosować wybrane preparaty olejku z mięty pieprzowej. Wskazanie, wybór preparatu i dawkowanie powinno być ustalone z lekarzem. Olejek z mięty pieprzowej może łagodzić objawy zespoły jelita drażliwego poprzez relaksację mięśni gładkich, działanie przeciwzapalne i wpływ na czucie trzewne. W większości przeprowadzonych dotąd badań klinicznych był dobrze w postaci zaparciowej i biegunkowej zespołu jelita wrażliwegoDawniej były odrębne zalecenia dietetyczne dla typu zaparciowego i biegunkowego IBS, jednak obecnie niezależnie od postaci zespołu jelita drażliwego sprawdza się w zasadzie dwie główne modyfikacje dietetyczne:dietę z ograniczeniem FODMAPlub dietę ze zwiększoną zawartością błonnika się, czy dana dieta powoduje łagodzenie objawów u danej osoby w określonym czasie (zwykle max. 6 tygodni). Jeżeli mimo przestrzegania diety, dolegliwości nie ustępują, szuka się innej metody leczenia, zastosowanie olejku z mięty pieprzowej, probiotyków czy stosują również zalecenia dietetyczne opierające się na eliminacji używek (np. alkoholu, kawy), mniejszej objętości posiłków i identyfikacji nietolerowanych produktów (np. prowadząc dzienniczek żywieniowych i szukając możliwych przyczyn dolegliwości).Rokowanie i powikłania zespołu jelita drażliwegoUważa się, że całkowite wyleczenie zespołu jelita drażliwego nie jest ma charakter przewlekły i nawrotowy, jednak ze względu na łagodny przebieg nie prowadzi do wyniszczenia i nie daje istotnych powikłań. Może prowadzić do zwiększonej absencji w pracy czy też pogarszać jakość postępowanie w zespole jelita drażliwegoKiedy lekarz zdiagnozuje zespół jelita drażliwego, zaleca się postępowanie według jego wytycznych, ze szczególnym uwzględnieniem wprowadzenia odpowiedniego sposobu żywienia (w razie potrzeby konsultacja z dietetykiem).Innym istotnym aspektem jest dbałość o stan psychiczny i – w razie potrzeby – konsultacja z psychologiem lub dietetyczne pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego" Wasiluk D., Ostrowska L.; Nowa Medycyna, 3/2010, s. 89-95Epidemiologia dolegliwości brzusznych w polskiej populacji" Ziółkowski B. A, Pacholec A., Kudlicka M., Ehrmann A., Muszyński J.; Przegląd Gastroenterologiczny, 7/2012, s. 20–25Zespół jelita drażliwego – nowe spojrzenie na etiopatogenezę" Nehring P., Mrozikiewicz-Rakowska B., Krasnodębski P., Karnafel W.; Przegląd Gastroenterologiczny, 6/2011, s. 17–22Rola czynników psychologicznych w patogenezie chorób czynnościowych przewodu pokarmowego"Marcinkowska-Bachlińska M., Małecka-Panas E.; Przewodnik Lekarza, 1/2007, s. 56-75Oka P, Parr H, Barberio B, Black CJ, Savarino EV, Ford AC. Global prevalence of irritable bowel syndrome according to Rome III or IV criteria: a systematic review and meta-analysis. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2020 Oct;5(10):908-917. Holtmann, Gerald J et al. Pathophysiology of irritable bowel syndrome. The Lancet Gastroenterology & Hepatology, Volume 1, Issue 2, 133 - 146Pimentel M, Saad RJ, Long MD, Rao SSC. ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. Am J Gastroenterol. 2020 Feb;115(2): BE, Pimentel M, Brenner DM, Chey WD, Keefer LA, Long MD, Moshiree B. ACG Clinical Guideline: Management of Irritable Bowel Syndrome. Am J Gastroenterol. 2021 Jan 1;116(1): Schreiber, & Mazmanian, The gut microbiota–brain axis in behaviour and brain disorders. Nat Rev Microbiol19, 241–255 (2021).Talar-Wojnarowska R., Małecka-Panas E., Bartnik W. Zaparcie. Medycyna Praktyczne Interna, (dostęp: r.)McKenzie YA, Bowyer RK, Leach H, i wsp. (IBS Dietetic Guideline Review Group on behalf of Gastroenterology Specialist Group of the British Dietetic Association). British Dietetic Association systematic review and evidence-based practice guidelines for the dietary management of irritable bowel syndrome in adults (2016 update). J Hum Nutr Diet. 2016 Oct;29(5): A, Kantsjö JB, Ronchi F. The Gut-Brain Axis: How Microbiota and Host Inflammasome Influence Brain Physiology and Pathology. Front Immunol. 2020 Dec 10;11: Institute for Health and Care Excellence (NICE). Irritable bowel syndrome in adults: diagnosis and management. Last updated: 04 April 2017 (dostęp: r.).Aktualizacja mgr Agata Stróżyk

ocet jabłkowy na zespół jelita drażliwego